Loài cá cóc gờ sọ mảnh (Hình) lần đầu tiên mình thấy trên trang ENV hành động vì động vật hoang dã và lướt các bình luận rất thú vị. Đặc biệt là:
Tốt nhất con vật gì ở sách đỏ có thấy thì kệ nó vì nó hợp môi trường nào thì ở đó cứ duy chuyển chỗ ở là chết hoặc nó đang nuôi con bắt nó đi là tự nhiên giết thêm mấy con nhỏ
Một quan điểm thú vị!
Việc xử lý khi phát hiện một loài trong Sách đỏ có nguy cơ tuyệt chủng luôn là vấn đề gây nhiều tranh cãi và đòi hỏi sự cân nhắc cẩn trọng. Câu hỏi đặt ra: khi phát hiện một cá thể thuộc loài này trong tự nhiên, ta nên bắt và giao cho bộ phận bảo tồn chuyên trách, hay để chúng tiếp tục sinh sống trong môi trường nơi chúng được tìm thấy? Mỗi lựa chọn đều có những lợi ích và rủi ro nhất định, và việc quyết định cần dựa trên nguyên tắc bảo vệ tối đa quyền sống tự nhiên của loài, đồng thời đảm bảo khả năng sinh tồn lâu dài của quần thể.
Trước hết, cần hiểu rằng môi trường tự nhiên chính là “nhà” của các loài sinh vật. Chúng tiến hóa và thích nghi qua hàng triệu năm để phù hợp với hệ sinh thái đó. Việc đưa cá thể ra khỏi môi trường quen thuộc có thể gây ra stress sinh lý và tâm lý, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, thậm chí làm tăng nguy cơ tử vong. Ngoài ra, việc di chuyển cá thể về trung tâm bảo tồn nếu không có quy trình kỹ thuật chuẩn mực còn tiềm ẩn nguy cơ làm lây lan mầm bệnh hoặc phá vỡ cấu trúc quần thể tự nhiên.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng trong nhiều trường hợp, môi trường sống tự nhiên đã không còn an toàn cho những loài nguy cấp. Suy thoái sinh cảnh, nạn săn bắt trái phép, ô nhiễm môi trường hay sự cạnh tranh với loài ngoại lai có thể khiến khả năng tồn tại của chúng trong tự nhiên giảm sút nghiêm trọng. Trong bối cảnh đó, việc đưa cá thể về các trung tâm bảo tồn có thể là biện pháp tình thế cần thiết nhằm bảo vệ quỹ gen quý giá, phục hồi số lượng cá thể và phục vụ các chương trình nhân nuôi tái thả.
Vấn đề then chốt là cần có sự đánh giá khoa học cụ thể đối với từng trường hợp. Nếu môi trường tại nơi phát hiện vẫn còn phù hợp và có tiềm năng được bảo vệ lâu dài, việc để loài đó tiếp tục sống tự nhiên nên được ưu tiên. Các biện pháp bảo vệ tại chỗ như giám sát, giảm thiểu tác động tiêu cực từ con người và phục hồi sinh cảnh cần được triển khai đồng bộ. Ngược lại, nếu môi trường không còn an toàn hoặc quần thể ở mức cực kỳ thấp, việc can thiệp chủ động để di dời cá thể về khu bảo tồn nhân tạo là phương án hợp lý hơn.
Quan trọng hơn, việc ra quyết định không nên dựa vào cảm tính hay hành động tự phát. Mọi hoạt động liên quan đến bảo vệ loài nguy cấp cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chuyên môn, nhà khoa học và cộng đồng địa phương. Tránh tình trạng người dân tự ý “giải cứu” bằng cách bắt giữ cá thể mà không có quy trình khoa học, dẫn đến hậu quả ngoài ý muốn.
Tóm lại, không có câu trả lời tuyệt đối đúng hay sai cho câu hỏi trên. Mỗi loài, mỗi địa điểm, mỗi bối cảnh đều cần những phương án ứng xử riêng, trên nền tảng khoa học và với mục tiêu cao nhất là duy trì sự sống và đa dạng sinh học bền vững.