Đợt Lễ 2/9 vừa rồi có dịp đi khu du lịch nằm bên cạnh Hồ Trị An. Khu du lịch này kết hợp các dịch vụ ăn uống, giải trí như câu cá và tắm trên hồ.
Đi qua quãng đường quanh co dưới tán các cây sao khá lớn (nghe nói là trên 30 năm tuổi) và lối đi xen kẽ vào các vườn “chuối mô” (là giống chuối từ nuôi cấy mô mà mấy năm nay khá phổ biến ở khu vực Miền Nam), đâu có có vài trang trại chăn nuôi heo. Lỗi đi dẫn qua một con suối nhỏ. Khu vực này có đầy đủ điểm cộng để làm du lịch.
Tuy nhiên, khi bước vào lòng hồ, mặt nước màu xanh ngắt của tảo. Đây là hiện tượng khá phổ biến tại Việt Nam. Đối với Hồ Trị An cũng không ngoại lệ.
HỒ TRỊ AN
Hồ Trị An là hồ chứa nhân tạo lớn trên sông Đồng Nai, tọa lạc tại các huyện Vĩnh Cửu, Định Quán, Thống Nhất và Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai. Công trình bắt đầu xây dựng từ năm 1984 và hoàn thành vào giữa thập niên 1980, với diện tích mặt hồ rộng khoảng 323 km² và dung tích chứa lên đến gần 2,8 tỷ m³ nước. Hồ không chỉ phục vụ phát điện—với nhà máy thủy điện công suất 400 MW—mà còn điều tiết lũ, cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho khu vực miền Nam. Bên cạnh giá trị kinh tế, nơi đây còn là điểm đến du lịch sinh thái hấp dẫn: mặt hồ xanh mát, điểm cắm trại trên đảo nhỏ, hoạt động chèo SUP, ngắm bình minh và hoàng hôn, tạo thành không gian thư thái cho du khách cuối tuần.
các thách thức môi trường tại Hồ Trị An:
1. Ô nhiễm từ du lịch tự phát
Nhiều khu cắm trại, nhà hàng, dịch vụ giải trí xây dựng trái phép quanh hồ.
Nước thải sinh hoạt xả thẳng ra hồ mà không qua xử lý, gây ô nhiễm nguồn nước.
2. Rác thải & chất thải nông nghiệp
Rác sinh hoạt, nhựa, túi nilon và phân từ chăn nuôi trôi xuống hồ, làm giảm chất lượng nước.
Nồng độ nitrate và hữu cơ tăng cao, gây nguy cơ phú dưỡng.
3. Hiện tượng tảo xanh bùng phát
Mùa khô (tháng 5–9), tảo xanh phát triển mạnh khiến nước đổi màu, giảm oxy, gây ngạt cá.
Một số khu vực ghi nhận độc tố cyanotoxin vượt ngưỡng cho phép.
4. Mực nước hồ suy giảm
Nhiều năm gần đây, mực nước xuống thấp kỷ lục, ảnh hưởng đến nuôi cá bè, sản lượng thủy điện và cấp nước sinh hoạt.
Nguyên nhân chính: biến đổi khí hậu và quản lý nguồn nước chưa hiệu quả.
THỰC TẾ
Nước rút khá sâu và đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng tảo xanh tại Hồ Trị An. Với combo gồm: nước cạn, dinh dưỡng từ các hoạt động nông nghiệp, nước thải sinh hoạt và công nghiệp đã dẫn đến hiện tượng như hình
Trước tình hình này, về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh thái và cả các hoạt động kinh tế tại khu vực này. Với sự phát triển ngày càng mạnh của các loại hình du lịch lòng hồ, xả thải từ các hoạt động dân sinh vào hồ, xem hồ như một “bể xả thải tự nhiên” thì sớm muộn dẫn đến rất nhiều vấn đề ô nhiễm phức tạp sau này, ví dụ như:
Suy giảm chất lượng nguồn nước
– Tích tụ kim loại nặng từ nước thải công nghiệp.
– Hàm lượng hữu cơ cao gây ra ‘vùng chết’ trong hồ.
Phú dưỡng hóa và tảo độc lan rộng
– Tảo lam phát triển mạnh, sinh độc tố ảnh hưởng sức khỏe.
– Hệ sinh thái thủy sinh mất cân bằng.
Tác động đến đa dạng sinh học
– Cá chết hàng loạt do thiếu oxy hòa tan.
– Một số loài thủy sinh có nguy cơ tuyệt chủng.
Ảnh hưởng kinh tế – xã hội
– Du lịch suy giảm vì nước hồ xanh đục, bốc mùi.
– Chi phí xử lý nước sinh hoạt tăng cao.
– Người dân mất niềm tin vào nguồn nước.
Thách thức dài hạn
– Ô nhiễm kết hợp biến đổi khí hậu khiến hồ suy thoái nhanh.
– Nguy cơ mất hồ trong vài thập kỷ tới.
Giải pháp quản lý và khắc phục
Quản lý du lịch bền vững
– Kiểm soát, dỡ bỏ các điểm du lịch trái phép.
– Khuyến khích mô hình du lịch sinh thái xanh.
– Yêu cầu cam kết thu gom rác tại chỗ.
Xử lý nguồn thải nông nghiệp & công nghiệp
– Trang trại xây hầm biogas, xử lý phân.
– Giảm phân bón hóa học, hướng tới canh tác hữu cơ.
– Doanh nghiệp lắp đặt quan trắc nước thải tự động.
Ứng dụng công nghệ quan trắc & xử lý
– Lắp trạm giám sát nước tự động.
– Thả cá ăn tảo, trồng bè thủy sinh xử lý dinh dưỡng.
– Sử dụng công nghệ sục khí nano.
Nâng cao ý thức cộng đồng
– Chiến dịch ‘Không xả rác xuống hồ’.
– Giáo dục môi trường trong trường học.
– Thành lập nhóm ngư dân giám sát môi trường.
Chính sách & hợp tác liên ngành
– Quy hoạch tổng thể lưu vực hồ, quản lý liên ngành.
– Phối hợp với các tỉnh thượng nguồn.
– Hợp tác nghiên cứu với tổ chức quốc tế (WWF, JICA).
Kết luận
Hồ Trị An là tài sản thiên nhiên quý giá của tỉnh Đồng Nai và miền Nam. Nếu không có giải pháp quản lý và bảo vệ kịp thời, hồ sẽ mất dần chức năng quan trọng như điều tiết nước, phát điện, nuôi trồng thủy sản và du lịch sinh thái.
Giải pháp quản lý tổng hợp, cộng đồng tham gia và chính sách quyết liệt sẽ là chìa khóa để giữ gìn và khôi phục Hồ Trị An – một điểm đến xanh, sạch, bền vững.
